Küçükbaş hayvan yaşının belirlenmesi çeşitli önemler taşımaktadır. Bunlardan birkaçı; süt ve döl verimi yaşa bağlı olarak arttığından sürünün kompozisyonunu ayarlamak, koyun ve koçları yaşlarına göre damızlığa ayırmak, kuzuları sürüden ayıklamak, koyun ticaretinde fiyat oluşturmak gibi önemlerdir.
Düzenli kayıt yapılırsa yaş belirlenmesi çok kolaydır. Ancak elde bu türden bilgi bulunmadığı zamanlar da ise hayvanların dişlerine ve boynuzlarına bakılarak yaş tahmini yapılabilir.
Boynuz Halkalarından Yaş Tayini:
Küçükbaş hayvanlar ve büyükbaş hayvanlar, gebe kaldıklarında boynuzlarında halka belirir. Bunun nedeni gebeliğin son dönemlerinde ve süt veriminin en yüksek olduğu dönemlerde beslenme dengesinin bozulmasıdır. Her halka 1 sene demektir. Halkalar sayılır ve üzerine ilk doğum yapıncaya kadar geçirdiği yaş eklenir. Böylece yaş bulunmuş olur.
Dişlere Bakarak Yaş Tayini:
Küçükbaş hayvanlarda alt çene de 4 çift “incisivum” adı verilen kesici diş, 12 tane “premolares” adı verilen ön azı dişi ve 12 tane “molares” adı verilen arka azı dişi olmak üzere toplam 32 diş bulunur.
Yaş tayini yapılırken dişlerin hepsine bakmak yerine sadece kesici dişlere bakmak yeterlidir.
Ön kesici dişler 1 çift olup, her iki yanındaki dişlere 1.orta kesici dişler denmektedir. 1.orta kesici dişlerin her iki yanındaki dişlere ise 2. orta kesici dişler denmektedir. 2.orta kesici dişlerin her iki yanındaki dişlere ise son dişler denmektedir.
Bu dişlerin ilk düşmeden önceki durumlarına göre veya kalıcılarının çıkmalarına göre tayinler yapılmaktadır. Bu tayinler şu şekilde olmaktadır:
1 yaşındaki yabancı koyunlarda veya 1.5 yaşındaki yerli koyunlarda ön kesici diş düşmüştür ve daimi dişler çıkmıştır.
1.5 yaşındaki yabancı koyunlarda veya 2 yaşındaki yerli koyunlarda 1. orta dişler düşmüştür ve onların yerine daimi dişler çıkmıştır.
2 yaşındaki yabancı koyunlarda veya 2.5 yaşındaki yerli koyunlarda 2.orta dişler düşmüştür ve onların yerine daimi dişler çıkmıştır.
3 yaşındaki yabancı koyunlarda veya 3.5 yaşındaki yerli koyunlarda sonlar düşmüştür ve onların yerine daimi dişler çıkmıştır.
Bundan sonra her 6 ayda bir dişlerin arası açılır, sallanmaya başlar. Küçükbaş hayvanlar 6 yaşına geldikten sonra ise dişleri dökülmeye başlar.
Yaşa Göre Damızlık ve Çiftleşme:
Bu yaş tayini yöntemleri sayesinde hayvanın yaşı muhtemel şekilde tahmin edilebilmektedir.
Küçükbaş hayvanlar da mesela koyun ve keçilerde; hayvanın damızlık çağına geldiğini boynuzlara, kayıtlara veyahut dişlere bakarak anlayıp ona göre damızlığa ayrılmalıdır.
Ancak damızlık çağına ayırmak sadece yaşa göre yapılmamalıdır. Hayvan, ergin canlı ağırlığının %70’ine geldiğinde ve yem yiyebilecek durumda olduğuna kanaat getirildiğinde damızlığa alınabilir. Yoksa sıkıntılar oluşabilir.
Aynı şekilde çiftleşme çağına geldiğini anlamak için de yaş önemli bir faktördür fakat bunun içinde sadece yaş yeterli değildir.
Damızlığa alınma da olduğu gibi ergin canlı ağırlığının %70’ine gelmesi de gerekmektedir.
Bunların dışında koyun ve keçi ticaretinde bu yöntemlerle satış yapılmaktadır. Genç hayvanlar her zaman yaşlı hayvanlardan daha fazla tercih edilir. Bunların sebeplerinden biri genç hayvanda ki et kalitesinin, yaşlı hayvana göre daha iyi olmasıdır.
Yaşlı hayvan, genç hayvana göre daha yağlıdır. Yine hayvanlar yaşlarına göre bir arada tutulmalıdır. Yaşı büyük olan hayvanlar, yaşı küçük olan hayvanlara göre daha cüsseli olmalarından dolayı küçük hayvanlara zarar verebilir.
